T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
MERSİN / SİLİFKE - TOKİ Ortaokulu

ATATÜRK´ÜN TÜRKÇE´YE KAZANDIRDIĞI SÖZCÜKLER

Atatürk'ün geometri kitabını yazmasındaki amaç, Türkçe'yi yabancı kelimelerden arındırarak anlaşılır bir hale getirmektir.

Atatürk Türk milletine her alanda yenilik ve çağdaşlığın yolunu açarken bilimsel anlamda da oldukça faydalı bir çalışmaya imza atmıştır. Atatürk'ün 1936-1937 yıllarında yazdığı 44 sayfalık geometri kitabı sayesinde bugün geometri terimleri en kolay ve anlaşılır şekilde yazılıp okunmaktadır. Atatürk'ün Dolmabahçe Sarayı'nda kendi el yazısı ile yazmış olduğu geometri kitabında matematiksel bir çok terim geliştirilerek anlaşılması oldukça güç olan Osmanlıca terimlerin ezberlenme ve öğrenme güçlüğüne son verilmiştir. Birçok terimi anlaşılır hale getiren Atatürk'ün geometriye katkıları oldukça büyük olmuştur.
Atatürk'ün yazdığı geometri kitabı 1937 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yazar adı belirtilmeden yayımlanmıştır. Aynı yıl Atatürk Türk Dil Kurumu'nun daha önce kullanılmakta olan ve çeşitli bilim dallarına ait terimleri Türkçe terimler ile yeniden düzenleyerek Türk dilini yabancı dillerin etkisinden kurtarma çalışmalarına başladığını ilan eder. Böylelikle okullarda eğitim Türkçe terimlerle basılmış olan kitaplarla başlar ve Türk kültür hayatında önemli bir adım atılmış olur.
İkinci baskısı 1971 yılında Türk Dil Kurumu tarafından çıkarılmış olan kitaptaki bir çok terim bizzat Atatürk tarafından türetilmiştir. Atatürk'ün geometriye verdiği önem ve geometri alanında yaptığı çalışmalar bilim adına yapılmış önemli çalışmalardır. Atatürk'ün kendisinin türettiği matematik terimleri ve yaptığı geometri tanımlarının büyük bir bölümü bugüne değin değişmeksizin kullanıla gelmiştir. Sadece birkaç terim sonradan küçük ölçüde değiştirilmiştir.
Atatürk tarafından matematik ve geometri alanında değiştirilen Osmanlıca kelimelerin Türkçe karşılıkları:

Osmanlıcası – Atatürk'ün önerdiği

  • Bu'ud - boyut
  • amûd - dikey
  • dılı - kenar
  • faraziye - varsayı
  • hat - çizgi
  • hattı munassıf - açıortay
  • hattı mail - eğik
  • kutur - çap
  • kavis - yay
  • kaaide - taban
  • kaim zaviyeli müselles - dikey üçgen
  • mekan - uzay
  • muhit-i daire - çember
  • mümâs - teğet
  • mustatîl - dikdörtgen
  • muhammes - beşgen
  • mecmû - toplam
  • mesâha-i sathiyye - alan
  • mahrut - koni
  • müselles-i mütesâviyü'l-adlâ' - eşkenar üçgen
  • müselles-i mütesâviyü'ssâkeyn - ikizkenar üçgen
  • murabba - kare
  • mümaselet - imsiy
  • müştak - türev
  • müsavi - eşit
  • muvazi - paralel-koşut
  • menşur - pürüzma
  • mukavves - eğri
  • muhit - çevre
  • nisbet - oran
  • nısf-ı kutur - yarıçap
  • re's - köşe
  • re'sen mütekabil zâviyeler - ters açılar
  • satıh - yüzey
  • seviye - düzey
  • şâkulî - düşey
  • şibh-i münharif - yamuk
  • tenasüb - orantı
  • tamamlıyan zaviye - tümey açı
  • umumi totale - ökül küre - yüre
  • ufkî - yatay
  • va'zîyet - konum
  • veter - kiriş
  • zâviye - açı
  • zâviyetan'ı mütabâdiletân-ı dâhiletan - iç ters açılar
  • zâviyetân-ı mütevâfıkatân - yöndeş açılar
  • zaviyei hadde - dar açı

Atatürk'ün önermiş olduğu kelimelerden sadece "varsayı, pürüzma, dikey üçgen, dikey açı, tümey açı, imsiy, ökül, yüre" terimleri yerine "varsayım, prizma, dik üçgen, dik açı, tümler açı, benzerlik, tüm-bütün, küre" terimleri kullanılmaktadır.

Atatürk'ün geometri kitabı hakkında kısa bilgi

Atatürk yazdığı geometri kitabı ile anlaşılması zor olan Osmanlıca terimler yerine Türkçe terimler kullanılarak Türk dilini yabancı kelimelerin etkisinden kurtarmış hem de bilimsel anlamda büyük bir çalışmaya imza atmıştır. Atatürk'ün yazdığı geometri kitabının adı: "Geometri" dir. Kitap 3. Türk Kurultayı'ndan hemen sonra yazılmıştır. Atatürk tarafından 1936-1937 yıllarında Dolmabahçe Sarayı'nda kendi el yazısı ile yazdığı 44 sayfalık bir kitaptır.
Atatürk'ün geometri kitabını yazmasındakiamaç Türkçe'yi yabancı kelimelerden arındırarak anlaşılır bir hale getirmektir.

ATATÜRKATATÜRKATATÜRKATATÜRKATATÜRK

Paylaş Facebook  Paylaş twitter  Paylaş google  Paylaş linkedin
Yayın: 08.06.2017 - Güncelleme: 22.12.2023 09:19 - Görüntülenme: 29942
  Beğen | 27  kişi beğendi