Elleri sabunsuz bile olsa basitçe su ile yıkamanın A tipi grip virüsünü öldürmek için kullanılan birçok el dezenfektanından daha tesirli olduğu bildirildi (1).

Araştırma, etanol bazlı dezenfektanların etkinliğini tayin eden ana faktörün virüsü çevreleyen mukus olduğunu, ıslak mukus varlığında dezenfektanın virüse ulaşmasının mümkün olmadığını, virüsün dezenfektan uygulamasından 120 saniye sonra hâlâ aktif kalabildiğini gösteriyor.

Buna karşılık, ellerin akan su altında 30 saniye yıkanması virüsü etrafı ıslak veya kuru mukusla çevrili olsun veya olmasın, etkisiz hâle getirebiliyor.

Araştırma nasıl yapıldı?

Araştırma için önce mukusun fiziki hususiyetleri incelendi ve etanolün kalın, yapışkan mukus içinde sade suya benzer özelliklere sahip olan tuzlu suya nazaran daha yavaş ilerlediği tespit edildi.

Sonra A tipi grip virüsü bulaştırılmış olan hastaların salgıları toplandı ve bu salgı deneklerin parmaklarına sürüldü.

Parmaklar 2 dakika etanollü dezenfektana maruz bırakıldıktan sonra A tipi virüslerin parmaktaki mukus içinde hâlâ aktif oldukları, virüsün ancak 4 dakika sonra deaktive olduğu görüldü.

Ellerin su ile yıkandığından virüsün 30 saniye sonra inaktive olduğu belirlendi. Buna göre dezenfektanların virüsü bertaraf etme süresinin su ile yıkamaya göre 8 misli uzun olduğu anlaşılıyor.

Buna karşılık, dezenfektan uygulanmadan önce deneklerin parmakları iyice kurutulduğunda, dezenfektanın virüsü hızla etkisizleştirdiği belirlendi.

Bu sonuçlar, CDC ve WHO gibi kuruluşların virüslerden korunmada etanollü dezenfektanlarının 15-30 saniye uygulanmaları tavsiyesinin yeterli olmadığını, ellerin su ile yıkanmasının gripten korunmada en etkili yöntem olduğunu bir kere daha gözler önüne seriyor.

Triklosan gibi antibakteriyel kimyasallar ihtiva eden el dezenfektanların da işe yaramadığı gibi başta antibiyotiklere dirençli bakterilerin gelişimi olmak üzere birçok yan etkisi olduğunun gösterilmesiyle bunların kullanımı yasaklanmıştı.

Grip aşıları da koruyucu değil

Benzer durum ticari grip aşıları için de geçerlidir.

Aşıların, gribe karşı yüzde 50 koruma sağlaması, aşı olan 100 kişiden 50' sinin gribe yakalanmayacağı şeklinde anlaşılmamalıdır.

Aşıların, gribe karşı sağladığı mutlak risk azalması sadece yüzde 1-2 kadardır.

80 binden fazla kişiyi kapsayan önemli bir meta-analize göre; sağlıklı bir insanın grip olmasını önlemek için en az 70 kişinin aşılanması gerekir (2, 3).

Gripten korunmada en etkili yöntem şahsi bağışıklığın adam gibi beslenme ve doğru hayat tarzı ile yerinde tutulmasıdır.

Gelelim neticeye

Grip ve diğer solunum yolları virüslerinden korunmada ellerin akan su altında beyaz sabunla yıkanmasının en etkili, en ekonomik ve hiçbir yan tesiri bulunmayan yöntem olduğu bir kere daha ispatlanmış oluyor.

El dezenfektanları ancak hastane, ameliyathane ve diğer özel mekân ve durumlarda kullanılabilir.

PROF. DR. AHMET RASİM KÜÇÜKUSTA